Ewolucja i systematyka

Ewolucja wilka jest długa i skomplikowana. Pierwotnie przyjmowano że psy (Caninae) wywodzą się z rodzaju Tomarctus (ok. 15 mln lat temu) czyli z bocznej gałęzi podrodziny Borophaginae, której wygląd przypominał nieco właściwe, nowoczesne psowate (Caninae). Obecnie uważa się że był to jedynie przykład wczesnej konwergencji oddzielnych linii filogenetycznych. Nie poznano jak na razie pierwszego prawdziwego taksonu, który dał początek nowoczesnym gatunkom z podrodziny psowatych właściwych (Caninae). Pierwszym opisanym taksonem prawdziwych psów był rodzaj Leptocyon żyjący od 34 mln do 10 mln lat temu, który dał początek rodzajowi Eucyon, a co za tym idzie wszystkim współczesnym psowatym. Rodzaj Canis pojawił się prawdopodobnie ok. 8 mln lat temu w Ameryce Północnej.

Pierwszym prawdziwym przodkiem rodzaju Canis był jeden z gatunków rodzaju Eucon żyjący w późnym miocenie (torton) około 8 – 9 mln lat temu. Gatunkiem tym był prawdopodobnie Eucyon davisi (8,4 mln lat temu), zaś pierwszym prawdziwym gatunkiem rodzaju Canis był Canis cipio żyjący ok. 8,2 mln lat temu. Około 3 – 4 mln lat temu pojawił się pierwszy prawdziwy przodek wilków (podrodzaj lupus) – Canis donnezani który dał początek nowej linii psowatych do której należą: wilki szare (wilki naturalne, psy domowe i dingo), kojoty, wilki czerwone i etiopskie (kaberu).

Prawdopodobnie pierwszym prawdziwym wilkiem był Canis edwardii żyjący około 2 mln lat temu, ten gatunek przyczynił się do powstania wszystkich obecnie żyjących gatunków wilków. W Eurazji dał początek wilkowi szaremu, a w Ameryce Północnej wilkowi czerwonemu i kojotowi. W Ameryce Południowej potomek Canis edwardii – wilk Canis ambrusteri wyewoluował do wilka strasznego. Z Eurazji wilk szary migrował podczas jednego ze zlodowaceń ok. 750 tys. lat temu do Ameryki Północnej, a około 100 tys. lat temu wilk straszny z Ameryki Południowej powiększając faunę psowatych na kontynencie północnoamerykańskim. Około 100 tys. lat temu wilk szary w Afryce (Etiopia) dał początek najmłodszemu gatunkowi wilka czyli kaberu.

Wiele wilków nie przetrwało epoki lodowcowej, były wśród nich także wilk straszny (Canis dirus), Canis neghringi, Canis arnensis (jego potomkiem jest współcześnie wymarły pies z Sardynii), Canis gezi czy Canis ameghinoi. Ostatnio znaleziono miejsce, gdzie wilk straszny, jako relikt epoki lodowcowej przetrwał jeszcze 8 tys. lat (góry Ozark).

• Wilk szary jest przedstawicielem podrodziny psowatych właściwych (Caninae), plemienia Canini (psów), rodzaju Canis (pies). Jego najbliższym współczesnym krewnym jest kaberu, nieco dalszym wilk czerwony, a najdalszym spośród nich – kojot. Osobną linię rodzaju Canis stanowią szakale.

Wilk tasmański (workowaty) mimo wielu podobieństw nie jest spokrewniony z rodziną psowatych.